معنی جابربن حیان

شاگرد امام صادق

از شاگردان امام صادق (ع)

از شاگردان امام صادق (ع)

از شاگردان امام صادق (ع)

شاگرد امام صادق

جابربن حیان

جابربن حیان

تاریخ تولد و فوت وی کاملا مشخص نیست! تاریخ تولد وی در حدود سال 721 هجری قمری احتمالا در شهر کوفه بوده است. وی از بزرگ ترین کیمیاگران مسلمان است. نام او در هنگام ترجمه آثار به لاتینی به نام geber یا جبر یا گبر در قاره ی اروپا شهرت دارد.
او با تحقیقات خود پیشرفت های زیادی را در علوم به وجود آورد. دوره ی زندگی جابربن حیان همزمان با اوج عظمت و شکوه قدرت مسلمانان بوده است. زمانی که هارون الرشید، خلیفه ی مسلمانان بود و از علم و دانش حمایت می کرده است، جابر با امام صادق (ع) رابطه داشته است و از اصحاب امام جعفر صادق (ع) بوده است. وی از حمایت بر مکیان برخوردار بود اما هنگامی که جعفر برمکی به دستور خلیفه کشته شد؛ ماندن در شهر بغداد را صلاح ندانست و فراری شد و به زادگاه خویش بازگشت. در آنجا در تنهایی و انزوا به کارهای علمی و تحقیقی پرداخت تا سرانجام از جانب مامون عباسی مورد احترام و حمایت قرار گرفت. در دایره المعارف بریتانیکا ذکر شده است که جابربن حیان، علوم پنهانی را از امام جعفر صادق (ع) یاد گرفت؛ وی راجع بع اسطرلا مطالبی را نوشته است. از کارهای مهمی که جابر در زمینه ی علم کیمیا انجام داده است، آن است که اصل عناصر اربعه یونایی را تغییر داده است و اظهار کرده است که از آن عناصر تنها دو جوهر به نام گوگرد و زیبق به وجود می آید. آزمایشگاه شیمی جابر تا دو قرن از دید مردم پنهان بود تا اینکه زمانی که می خواستند در شهر کوفه در نزدیکر دروازه ی شهر دشمق بنایی بسازند، آزمایشگاه وی را کشف کردند.
جابر بیشتر عمر خود را آزمایشگاه بسر برد؛ وی در آنجا به تجزیه و ترکیب مواد گوناگون می پرداخت. با توجه به همین مسئله می توان او را از اولین دانشمندان اسلامی که علم شیمی را بر پایه ی آزمایش و تحقیق بنا کردند، نام برد. وی در زمینه ی رنگ ها، تحقیقات و کشفیات جالبی ارائه نموده است، حدس زده اند که وی به خاصیت رادیواکتیو هم پی برده بود، وی روش هایی را برای استخراج و تصفیه فلزات مطرح کرده است.
جابر اعتقاد داشت که تبدیل عنصری به عنصر دیگر، از راه وساطت جوهری اسرارآمیز به صورت می گیرد. او و شاگردا وی، این جوهر اسرارآمیز را "اکسیر" نام نهادند. جابر به خوبی از تهیه و ساختن سفیداب سرب آگاه بوده است. ابن الندیم در کتاب "الفهرست" به بیش از 35 کتاب او اشاره می کند، که از مشهورترین آن ها می توان به این کتاب ها اشاره کرد: کتاب الزیبق، کتاب الرکن، کتاب الاحجار، کتاب القمر، کتاب واحدالاول و...
وی در حدود سال 815 هجری قمری احتمالا در شهر کوفه وفات یافت.

ریاضیدان و منجم بزرگ که در حران یا نزدیک آن، قبل از سال 244 هجری قمری چشم به جهان گشود. وی در علم هیات مهارت خاصی داشت و به علم نجوم نیز می پرداخت. او بیان می کند که یکی از برجسته ترین دانش ها که سبب هوشیاری و تیزی فکر و نظر می شود و عقل را نیز پرورش می دهد، علم نجوم است. یکی از مهم ترین کتاب هایی که از او بر جای مانده است کتاب "زیج" یا رساله ی اخترشناسی است که به "زیج صابی" معروف است که در قرون وسطی نوشته شده است که دو بار نیز به زبان لاتینی ترجمه شده است. او رصدهای دقیقی داشته است و پاره ای از اشتباهات بطلیموس را نیز اصلاح کرده است و علت نوشتن کتاب خود را به وجود آوردن اصلاحاتی در مجسطی بطلیمون بیان می کند. این کتاب نه تنها در دروه ی اسلامی در زمینه ی نجوم موثر بوده است، بلکه در قرون وسطی و نیز اوایل دوره ی رنسانس نیز در بسیاری از ممالک اروپایی تاثیر عظیمی داشته است. او قسمت زیادی از عمر خود را رقه یا همان ساحل چپ فرات گذرانید و بیشتر وقت خود را نیز علم نجوم پرداخت. سرانجام برای انجام کاری رهسپار شهر بغداد شد و هنگام بازگشت نیز در سال 317 هجری قمری در بین راه فوت کرد.

حیان. [ح َی ْ یا] (اِخ) ابن خلف بن حسین اموی، مکنی به ابومروان (377- 469 هَ. ق.). از مورخان اندلس بود. او راست: 1- لواءالتاریخ فی الاندلس. 2- المقتبس فی تاریخ الاندلس نسخه ٔ خطی در ده جلد. 3- المبین. و ان نیز در تاریخ اندلس و بزرگتر است از المقتبس. 4- تراجم الصحابه. (الاعیان). و رجوع به وفیات الاعیان شود.

ام حیان. [اُم ْ م ِ ح َی ْ یا] (اِخ) از زنان عابد و پرهیزکار عرب بوده است. رجوع به صفه الصفوه ج 4 ص 25 شود.

ابن حیان. [اِ ن ُ ح َی ْ یا] (اِخ) ابومروان بن خلف قرطبی. مورخ (377-469 هَ.ق.). از تألیفات بسیار او تنها کتاب المقتبس فی تاریخ الاندلس برجایست و نسخی از آن در پاریس و نیز اصطنبول و مجریط (مادرید) موجود باشد.

واصل بن حیان. [ص ِ ل ِ ن ِ ح َی ْ یا] (اِخ) از محدثان است. از ابی وائل حدیث شنیده و لیث بن ابی سلیم از وی روایت دارد. (عیون الاخبار ج 1 ص 279).

صادق

صادق

327